Op
voorwaarde dat ze verkregen werd uit een eerste koude persing en geen raffinage
onderging, is olijfolie een absolute aanrader voor onze gezondheid. Deze ‘extra
vierge’ olijfolie, een hoeksteen van het alom geprezen mediterrane dieet, wordt
tegenwoordig dan ook volop gebruikt in de keuken door al wie bewust met voeding
bezig is. Maar waaraan danken we precies de gezondheidsvoordelen van olijfolie?
Even voorstellen
Ooit kwam de olijfboom in het wild voor in West-Azië, Egypte en Syrië, maar tegenwoordig is het een gedomesticeerde plant die wereldwijd wordt geteeld in zonnige en droge gebieden. Deze traag groeiende en zeer oud wordende boom met zijn schilderachtige groeiwijze en zijn gegroefde, gewrongen en knoestige stam, draagt leerachtige, langwerpige grijsgroene bladeren, die onderaan een zilverachtige dons vertonen. Na 6 tot 10 jaar begint hij eivormige tot ronde steenvruchten te dragen: olijven, waarvan het epicarp (de buitenste laag) tijdens het rijpings- en maceratieproces evolueert van groen tot purperachtig zwart. Daaronder zit het vlezige en olierijke sesocarp, dat op zijn beurt een harde pit met een hard endocarp en een zachtere amandel omgeeft.
Wat geschiedenis
Gebruik ‘extra vierge’
Voor olijfolie geldt dezelfde kwaliteitsvereiste als voor alle oliën: gebruik alleen ‘extra vierge’ olie. Dat wil zeggen dat ze moet verkregen worden uit eerste, koude persing en niet door een bij hoge temperaturen uitgevoerde industriële persing. Bij het persen mogen zeker geen solventen (hexanen) aangewend worden: dat zijn potentieel toxische stoffen die weliswaar het rendement van een persing verhogen, maar nadien weer uit een olie moeten gevist worden. Verder mag olijfolie ook geen raffinage ondergaan want alle processen die tot doel hebben een olie te ontgeuren, te ontkleuren of te ontdoen van gommen, bezinksel, zuren e.d., leiden uiteraard ook tot verlies van nuttige voedingsstoffen.
Nuttige
componenten
Wat olijfolie
in de eerste plaats interessant maakt, is het grote aandeel van mono-onverzadigde
vetzuren. Dat zijn vetzuren met één enkele dubbelen binding en het is
vooral oleïnezuur, een ‘omega-9-vetzuur’ dat de dienst uitmaakt. Maar ook de
antioxiderende fenolen, voorop hydroxytyrosol en oleuropeïne dragen bij tot de
gezondheidsbevorderende werking van extra vierge olijfolie. Ten slotte dragen
ook fosfolipiden (waaronder lecithine), fytosterolen (waaronder
bètasitosterol), flavonoïden (waaronder vooral de flavonen apigenine en
luteoline), tocoferolen (‘vitamine E’) en bètacaroteen (‘provitamine A’) bij
tot de hoge voedingswaarde.
Goed voor hart- en bloedvaten
Nagenoeg
iedereen weet dat olijfolie de bloedvaten beschermt en helpt hart- en
vaatziekte op basis van atherosclerose (‘slagaderverkalking’) af te houden. En
dat dankt olijfolie aan diverse componenten. Zo zijn hydroxytyrosol en
oleuropeïne heel sterke antioxidanten die niet alleen de vaatwand tegen
(plaquevorming’ of waatwandbeslag beschermen, ze werken ook natuurlijk
‘bloedverdunnend’. Dat betekent dat de bloedplaatjes minder onderling en aan de
vaatwand verkleven en dus minder snel bloedstolsels en vernauwingen in de
bloedvaten kunnnen vormen. Bovendien verminderen hydroxytyrosol en oleuropeïne
de oxidatie van cholesterol tot de ‘echte, slechte’ en aan de vaatwand
klittende oxycholesterol. Dat is nog een stuk belangrijker dan het feit dat de
fytosterolen in olijfolie de opname van cholesterol in de darm verminderen en
dus het totaal cholesterolgehalte in het bloed helpen verlagen. Verder is er de
meerwaarde van het oliëinezuur, dat door zijn ene dubbele binding in
vergelijking met meervoudige onverzadigde omega-6-vetzuren (van zonnebloem-,
soja-, maïs-, saffloer-, druivenpit-, rijstvlies- en koolzaadolie) minder snel
wordt ‘geoxideerd’. Dat wil zeggen dat het dragereiwit of ‘lipoproteïne’ van
LDL-cholesterol met oleïnezuur erin minder snel wordt geoxideerd dan wanneer
het meervoudig onverzadigde vetzuren bevat en dat het dus minder snel deel gaat
uitmaken van de ahterosclerotische plaques of vaatwandbeslag. Als je ten slotte
nog weet dat olijfolie de triglyceriden in het bloed verminderen en helpt te
beschermen tegen bloeddrukstijging, dan begrijp je dat regelmatig gebruik van
extra vierge olijfolie een echte weldaad is voor onze bloedvaten. Niet voor
niets wordt het mediterrane of Kretense dieet, waarin rijkelijk olijfolie wordt
gebruikt en dat de kans op hart- en vaatziekte zo sterk verlaagt, als het
‘gezondste’ dieet beschouwd. Aangeraden wordt om dagelijks 2 à 3 eetlepels
extra vierge olijfolie te consumeren. En denk hierbij, wat betreft de
bescherming van de bloedvaten, uiteraard aan de combinatie met
omega-3-vetzuren uit koudgeperste, ongeraffineerde lijnzaadolie, groene
groenten en vette vis!
Preventie van kanker
Op
basis van de sterke antioxidanten hydroxytyrosol en oleuropeïne, maar ook door
het feit dat ongefilterde en ongeraffineerde olijfolie zeer rijk is aan de
bittere ‘salvestrolen’, draagt olijfolie ook bij tot de bescherming tegen
kanker. Zo heeft men al kunnen aantonen dat de consumptie van extra vierge
olijfolie de ontwikkeling van borstkanker helpt afremmen. Ook zou ze kunnen
bijdragen tot de preventie van prostaat- en maagkanker.
Preventie van galstenen
Olijfolie
heeft een ‘galdrijvend’ effect, waarmee wordt bedoeld dat ze de lediging van de
galblaas bevordert, alsook een ‘galvormend’ effect, wat betekent dat ze zorgt
voor een hogere aanmaak van gal door de lever. Daardoor bevordert olijfolie de
vetvertering, stimuleert ze de lichaamsontgifting en helpt ze beschermen tegen
de vorming van galstenen. Eer wordt in bepaalde reinigingskuren zelfs gebruik
gemaakt van hogeren hoeveelheden extra vierge olijfolie om het uitdrijven van
reeds bestaande galstenen te bevorderen.
Diabetes controleren
Extra
vierge olijfolie is ook een aanrader bij diabetes. Niet alleen omdat ze helpt
te beschermen tegen hart- en vaatziekte, waarvoor diabetici extra vatbaar zijn,
maar omdat ze bloedsuikerspiegel beter helpt te regelen. Een
maaltijd met olijfolie doet de bloedsuikerspiegel minder hoog oplopen dan
diezelfde maaltijd met een omega-6-rijke olie of zonder olie.
Hulp bij constipatie
Vooral
op basis van de mono-onverzadigde vetzuren, kan olijfolie ook ingezet worden
bij constipatie. Dan worden bijvoorbeeld 1 à 2 eetlepels op nuchtere maag
aanbevolen.
Bron:
Biogezond December 2024 pag. 30-31.