De Nervus Vagus: de verbinding tussen onze darmen en onze hersenen

Niet voor niets wordt onze intuïtie ook ons buikgevoel genoemd. In onze buik zit namelijk ons tweede brein, de zetel van onze emoties. De Westerse geneeskunde komt stilaan ook achter hetgeen in de Oosterse geneeskunde vanzelfsprekend is. Het wrange gevoel in onze maag of buikpijn wanneer we angstig of zenuwachtig zijn, is geen inbeelding. Wel degelijk beschikken wij over een “zesde zintuig” in onze darmen. Onze “gut feeling” kunnen we wel vertrouwen, want meestal heeft die gelijk…

In onze darmen worden neurotransmitters aangemaakt, die via een rechtstreekse verbinding naar onze hersenen gaan, de Nervus Vagus of zwervende zenuw, de zeer belangrijke tiende hersenzenuw.

De Nervus Vagus begint in de hersenstam en innerveert het hoofd, de borst- en buikholte, waar hij zich als een plexus vertakt naar onze spijsverteringsorganen. Het is de grote zenuw van het parasympatisch zenuwstelsel, en heeft invloed op onze ademhaling, hartslag en spijsvertering. 80% van de zenuwvezels is sensorisch. Ze geven de hersenen informatie over wat er zich allemaal in de organen afspeelt. De Nervus Vagus bestuurt de stembanden en keelspieren, de sensibiliteit in keel en gehoorgang. Hij is belangrijk voor het vertragen van de hartslag, het verlagen van de bloeddruk en het bevorderen van de vertering. Kortom, de Nervus Vagus is cruciaal voor onze gezondheid, een belangrijke sensorische zenuw van hart, longen en buikorganen. Deze zenuw loopt langs de bloeddrukregelaar in de halsslagader, de longen en het hart, langs de luchtpijp en het strottenhoofd. Hij vormt een plexus op de slokdarm, waarvandaan de takken naar de maag lopen en zo verder naar de darmen.

Onderzoek is nog volop aan de gang maar men is er wel al in geslaagd om te aan te tonen dat er een razendsnelle verbinding bestaat, onder de vorm van snelle synapsen, contacten tussen zenuwcellen, waardoor onze buik en ons hoofd communiceren. Hier worden waarschuwingssignalen zeer snel opgepikt.
Neurotransmitters zijn chemische stoffen, zoals dopamine, serotonine en adrenaline, die in de hersenen de overdracht van signalen tussen zenuwcellen bewerkstelligen. Deze neurotransmitters worden in onze darmen aangemaakt zodat we goed kunnen functioneren. Neurotransmitters spelen een rol bij de prikkeloverdracht in het zenuwstelsel, van zenuwcellen naar klieren, spieren, zintuigcellen en weer terug.
De Nervus Vagus stimuleert de spijsverteringsenzymen en laat onze hersenen weten wanneer we voldaan zijn. Wanneer er hierbij iets mis loopt, dan is er een groot risico dat we ziek worden. Zo wordt het grootste deel van de dopamine in de darmen gemaakt, en komt men er nu achter dat de ziekte van Parkinson wel eens in de darmen zou kunnen ontstaan. Serotonine wordt omgevormd tot melatonine, onder andere dankzij de stof tryptofaan. Tryptofaan is een aminozuur dat we uit onze voeding moeten halen. Wanneer dit niet optimaal gebeurt, kunnen we slaapproblemen krijgen. Ook andere ziekten worden in verband gebracht met darmproblemen en ontstekingen in die regio, zoals de ziekte van Crohn, depressie of Alzheimer. Hierbij zal verder onderzoek nog meer duidelijkheid moeten brengen.

Bacteriën in de darmen produceren signaalmoleculen die ons brein beïnvloeden als ze via het bloed de hersenen bereiken. Zo kunnen ze de neurotransmitter GABA produceren. GABA is een signaalstof in de hersenen die angst en stress kan remmen. Onze darmflora heeft ook invloed op hoe goed we in staat zijn om trauma’s te verwerken, op ons humeur, op onze slaap…. Onze darmen zorgen dus voor levensbelangrijke stoffen. Het spreekt dus vanzelf dat onze voeding daarbij een grote rol speelt. Wat we eten is van groot belang voor onze gezondheid, én dat is iets waar we zelf veel aan kunnen doen!
Doordat de Nervus Vagus ook via onze longen loopt, kunnen we daar een positieve invloed op uitoefenen. In de Oosterse Geneeskunst zijn de longen en dikke darm sterk met elkaar verbonden en ondersteunen ze elkaar. Ons ademhalingsstelsel, spijsverteringsstelsel en onze huid ontwikkelen zich uit hetzelfde embryonale kiemblad, het endoderm, en hebben dus gelijkaardige cellen.

Door onze hectische samenleving werkt onze Nervus Vagus vaak niet naar behoren. De zenuw is dan minder actief, terwijl hij juist ons zenuwstelsel kalmeert. Doordat het zenuwstelsel dat ons hoort te kalmeren en ons in balans brengt (parasympatisch), zelf minder actief geworden is, heeft het zenuwstelsel dat ons in actie brengt en houdt (sympatisch) vrij spel. Als ons lichaam meer in actie is dan in rust, heeft dat heel wat gevolgen voor onze gezondheid. Tal van ziektebeelden, lichamelijke en geestelijke aandoeningen kunnen hier een gevolg van zijn, of kunnen verergeren als de Nervus Vagus niet goed functioneert. Door deze zenuw terug actiever te maken, kan je het zenuwstelsel terug in balans brengen, en ongemakken en klachten verminderen. Mogelijke problemen met de Nervus Vagus zijn ook vaak stress gerelateerd en vaak chronisch zoals hyperventilatie, fibromyalgie, prikkelbare darm syndroom, obesitas,…

Je kan de Nervus Vagus kalmeren door koude, om zo je immuniteit te verhogen, koud water in je gezicht plensen, een koude handdoek in de nek leggen of een koude douche nemen. Een diepe buikademhaling of meditatie kalmeert de Nervus Vagus ook, net zoals wandelen in de natuur. De ademhaling is de enige automatische functie van ons lichaam waar we zelf vrijwillig controle over kunnen nemen. Daarom is het logisch om het ademhalingspatroon aan te passen om zo ook de signalen naar de hersenen te sturen. Een gelijkmatige, gebalanceerde ademhalingstechniek is belangrijk om de hersenen zowel relaxed als alert te houden. Vooral lang en diep uitademen is heilzaam. De uitademing zou minimum dubbel zo lang moeten duren dan de inademing. Hierdoor blijf je kalm terwijl je wel actief kan werken. Zingen heeft ook een goede invloed op de Nervus Vagus.

Bron: Biogezond februari 2020 pag. 44 & 46